• Czy jest prawdziwe powiedzenie, że wszystkie nauki dzielą się na fizykę i zbieranie znaczków?
• W takim razie co z matematyką?
• Czy nauki ścisłe i humanistyka to organiczne części tej samej, ogólnoludzkiej kultury?

Zarówno wśród „zwykłych” ludzi, jak i wśród osób zajmujących się pracą naukową dominuje przeciwstawianie nauk ścisłych, czyli przede wszystkim matematyki i fizyki, naukom humanistycznym. Czasem czyni się to wywyższając ścisłość nauk ścisłych, czasem wskazując na ich ograniczenia, niemożność uchwycenia prawdziwej, żywej złożoności, której nie mogą uchwycić struktury formalne.

Tymczasem to przeciwstawienie nie jest absolutne: u źródeł podstawowych pojęć matematyki i fizyki są doświadczenia potoczne, odniesienia do człowieczej perspektywy postrzegania świata, próby jego spontanicznego modelowania, sądy wartościujące – jednym słowem takie zachowania, które można znaleźć również u podstaw nauk humanistycznych.

Świat fizyczny jest niemiłosiernie logiczny i dlatego fizyka dopiero wtedy zaczęła odnosić sukcesy, gdy nauczyła się badać świat przy pomocy narzędzi matematycznych. Nie jest jednak pewne, czy obecnie rozwijane teorie matematyczne są najlepszymi możliwymi narzędziami potrzebnymi fizyce lub innym naukom, które chcą formułować prawa, a nie tylko „zbierać znaczki”.

Stawiając w tym książkowym dwugłosie pytanie, czy fizyka i matematyka to nauki humanistyczne, nie zamierzamy tego pytania rozstrzygać do końca – odpowiedź na nie zależy od zbyt wielu osobistych i kulturowych preferencji – ale chcemy dać wyraz przekonaniu, że obydwie te dziedziny – nauki ścisłe i humanistyka – są organicznymi częściami tej samej, ogólnoludzkiej kultury. Bez którejkolwiek z nich nasza kultura byłaby płaska i zubożona. Żeby widzieć trójwymiarowo trzeba mieć dwoje oczu.

Spis treści:

Przedmowa do dwugłosu 7

CZY FIZYKA JEST NAUKĄ HUMANISTCYZNĄ
Wprowadzenie: Trzecia kultura? 11

CZĘŚĆ I
Rozdział 1 Czy fizyka jest nauką humanistyczną? 23
Rozdział 2 Podboje matematyki: od rzutu kamieniem do kwantowej próżni 35
Rozdział 3 Matematyka – romantyczny język nauki 47
Rozdział 4 Postmodernizm i współczesna fizyka 63
Rozdział 5 Piękno jako kryterium prawdy 77
Rozdział 6 Dynamika twórczości 87

CZĘŚĆ II
Rozdział 7 Filozofia fizyki u schyłku dwudziestego wieku 97
Rozdział 8 Metafizyka i język 113
Rozdział 9 Logiczność świata według Ladrière’a 125
Rozdział 10  Źródła kryzysu 131

CZĘŚĆ III
Rozdział 11 Początki konfliktu i współistnienia 143
Rozdział 12 Naukowy obraz świata a zadanie teologa 161
Rozdział 13 Stworzenie świata według współczesnej kosmologii 179
Rozdział 14 O wyprowadzaniu filozoficznych i teologicznych wniosków z kosmologii 197
Rozdział 15 Chrześcijański pozytywizm 207
Rozdział 16 Wyobraźnia w nauce i doświadczeniu religijnym, czyli mały traktat o machaniu rękami i molach jedzących literaturę 221
Rozdział 17 Nauka a transcendencja 229

Indeks nazwisk 245

CZY MATEMATYKA JEST NAUKĄ HUMANISTCYZNĄ

Wstęp 249
Rozdział 1 Emergencja w matematyce? 255
Rozdział 2 Atrakcyjność twierdzenia Gödla 269
Rozdział 3 Racjonalizm a matematyka
Rozdział 4 Jak wzmacniać test Turinga? 299
Rozdział 5 Teza Churcha pomiędzy matematyką a empirią 323
Rozdział 6 Neopitagoreizm współczesny: uwagi o żywotności pitagoreizmu 349
Rozdział 7 Matematyzm 367
Rozdział 8 Uwagi o matematyce i teologii 389
Rozdział 9 Czy matematyka jest nauką humanistyczną? 419